Ο κάμπος της Παιανίας και η ιστορία του

Αυτήν την περίοδο, είναι στις μεγάλες του δόξες, ντυμένος με το πιο όμορφο και πολύχρωμο ανοιξιάτικο κοστούμι του, ο κάμπος των Μεσογείων, ο οποίος απλώνεται σε μία τεράστια, σχεδόν κυκλική, επίπεδη, κυρίως αμπελόφυτη έκταση και τον μοιράζονται η Παιανία, τα Σπάτα, το Κορωπί και το Μαρκόπουλο. Η καλοδουλεμένη από τα χέρια των Μεσογειτών γη του, απέδωσε το ευλογημένο και παγκοσμίως πλέον γνωστό κρασί το οποίο αποτελεί καύχημα των παραπάνω περιοχών.

Τα σύνορα του κάμπου της Παιανίας μπορούν να υπολογιστούν σύμφωνα με τους παλαιότερους όπως παρακάτω:

Βόρεια πλευρά: Νοητή γραμμή που ξεκινά από τον λόφο Γκορίτσα και που στην πορεία της προς τα ανατολικά, ακολουθεί το ρέμα του Αγίου Θωμά και κατευθύνεται προς τον Άγιο Γεώργιο του Κόκλα, συνεχίζει προς την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων (Αγγιστριώτη) και τελειώνει στην Κυλίντρα.

Νότια πλευρά: Ξεκινά από τον λόφο Νησίζα του Καρελλά, διασχίζει τον παλιό δρόμο του Μαρκοπούλου, φτάνει στα σύνορα με το Κορωπί (πηγάδι του Ζήκου) και καταλήγει στη ράχη της Βραώνας.

Δυτική πλευρά: Nοητή γραμμή από τον λόφο Γκορίτσα μέχρι τη Νησίζα όπως τελειώνει ο ελαιώνας.

Ανατολική πλευρά: H ράχη της Βραώνας.

Εάν υπολογίσουμε τη μία πλευρά σε τουλάχιστον 6 χιλιόμετρα και την άλλη σε περίπου 3, έχουμε και κατά προσέγγιση μία ιδέα για την έκταση του κάμπου της Παιανίας, η οποία είναι 18 με 20 χιλιάδες στρέμματα.

Πως να ήταν κατά την αρχαιότητα ο κάμπος; Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, δεν είναι δύσκολο όμως να μαντέψουμε. Είναι γνωστό πως το έδαφος του κάμπου έχει μόνο χώμα και καθόλου πέτρες. Μία τόσο μεγάλη έκταση, ακαλλιέργητη επί τόσους αιώνες, με λιμνάζοντα νερά από τις βροχές, χωρίς ανθρώπινους καταυλισμούς και ανέγγιχτη από ανθρώπινα χέρια, με τον καιρό θέριεψε και έγινε παρθένο δάσος, σωστός δρυμός. Οι μόνοι του κάτοικοι ήταν αγρίμια και άγρια πτηνά.

Από υπαινιγμούς συμβολαίων του περασμένου αιώνα, διαφαίνεται ότι ο Λιοπεσιώτικος κάμπος, άνηκε στο τσιφλίκι του Κόκλα, από τους ιδιοκτήτες του οποίου και αγοράστηκε.

Οι αφηγήσεις που έχουν καταγραφεί ιστορικά σχετικά με την πρώτη μοιρασιά του κάμπου από τους κατοίκους του Λιοπεσίου, κάνουν λόγο για 8 Λιοπεσιώτες που μοιράστηκαν τη γη τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης από τους Τούρκους. Η μοιρασιά έγινε ως εξής: Διαίρεσαν την παραλληλόγραμμη έκταση σε ίσου φάρδους λωρίδες με βήματα. Η σειρά κληρώθηκε. Την πρώτη λωρίδα πήρε ο πρώτος της κληρώσεως, τη δεύτερη ο δέυτερος και ούτω καθεξής. Μετά τον τελευταίο, ξανά ο πρώτος και ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία μέχρι εξαντλήσεως των λωρίδων που καθόριζαν την έκταση. Κατ' αυτόν τον τρόπο συμπληρώθηκε η διανομή και ο καθένας πήρε το μερίδιο του που το καθένα είχε φάρδος διακοσίων μονών βημάτων (150 περίπου μέτρα) και μήκος μέχρι τα σύνορα με Σπάτα και Κορωπί (3 περίπου χιλιόμετρα).

Η πρώτη χρήση του κάμπου από τους Λιοπεσιώτες ήταν κτηνοτροφική, για βόσκηση δηλαδή. Οι τσιφλικάδες, εμπιστεύονταν τα μικρά κοπάδια τους στα μικρά παιδιά τους, για ολοήμερη ή ολιγοήμερη φύλαξη και βοσκή, με διανυκτέρευση στο κέντρο του κάμπου. Όσο περνούσε όμως ο καιρός και η εκχέρσωση, τόσο και τα κοπάδια στον κάμπο λιγόστευαν. Γύρω στο 1925, εκλείπουν εντελώς και οι πέτρες από τα μαντριά και τα καλύβια τους, τοποθετούνται από τους αγρότες κατά μήκος των χωραφιών για να διευκολύνουν το όργωμα. Οι πέτρες αυτές, σε σωρούς, σώζονται σε ορισμένα σημεία μέχρι και σήμερα.

Τα πηγάδια του κάμπου, τα οποία ανοίχτηκαν αρχικά αποκλειστικά και μόνο για τις κτηνοτροφικές ανάγκες, αφού για να ποτίσουν τα ζώα τους οι βοσκοί, ήταν αναγκασμένοι να τα οδηγούν πολύ μακρυά, ανοίχτηκαν από την ανεξαρτησία έως και το 1870 το αργότερο. Στο πότισμα των γιδοπροβάτων, προστέθηκαν αργότερα και οι ανάγκες των καλλιεργητών.

Τα πηγάδια του κάμπου είναι τα εξής:

1. To πηγάδι της Γκροπέζας που είναι και το αρχαιότερο. Ανακαλύφθηκε το 1936 τυχαία από τους αρμοδίους της Συνιδιοκτησίας, οι οποία αρχικά νόμιζαν πως είναι χώρος με θαμμένους θησαυρούς. Παρότι σκάψαν περί τα 20 μέτρα δεν βρήκαν παρά μόνο λίγο νερό. Σήμερα είναι ξεροπήγαδο.

2. Το πηγάδι του Πούσι-Λιέδι το οποίο είναι και το δεύτερο κατά σειρά παλαιότητας και ανοιγμένο κατά πάσα πιθανότητα από τον Λουκά (Λούντζη) Λουκά στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας.

3. Το πηγάδι του Χατζή που άνοιξε και επιμελήθηκε ο Χατζή-Σιδέρης Λούντζης το 1854.

4. Το πηγάδι του Λιαλούκου που πήρε το όνομα του από κάποιον Ηλία Λουκά και επίσης σήμερα είναι ξεροπήγαδο.

5. Το πηγάδι του Κουφού το οποίο άνοιξε ο Πρίφτης, ο επικαλούμενος Ζήκος πέρι το 1870. Επίσης ξεροπήγαδο σήμερα.

Αρκετά τοπονύμια δημιουργήθηκαν μετά την Τουρκοκρατία για τον κάμπο για να προσδιορίζουν σημαντικές θέσεις. Aυτά είναι: Η εκκλησία του Αγγιστριώτη στα σύνορα Παιανίας-Σπάτων, η Γκρόπεζα, η Τσαλμέζα, Τα Πέντε Αδέρφια, Το Φυλάκιο το οποίο χρωστά το όνομα του στο δωμάτιο που έχτισε η Συνιδιοκτησία το 1937 για τους αγροφύλακες, Οι Κοπρισιές, τα Λιοτρίβια, Τα πεύκα του Ντάβαρη, Οι μυγδαλιές του Παπαδημήτρη (Μαργέτη) και άλλα.

Αρχικά ο κάμπος καλλιεργήθηκε με δημητριακά. Τα αμπέλια άρχισαν να φυτεύονται σταδιακά από το χωριό προς τα σύνορα της ανατολικής πλευράς. Στην αρχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όλος σχεδόν ο κάμπος είχε φυτευθεί. Τότε έφτασε και η παραγωγή στο υψηλότερο της σημείο. Κατά τον πόλεμο και την κατοχή, όπως ήταν φυσικό, υπήρξε πτώση και η δουλειά ξανάρχισε με κέφι μετά τον πόλεμο. Το 1953 εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια μιας αρρώστιας, της φυλλοξήρας, η οποία εξαπλώθηκε και το 1956 οδήγησε σε μεγάλη, ολοκληρωτική καταστροφή. Αμέσως όμως, οι εργατικοί Παιανιώτες αγρότες, άρχισαν την αναμπέλωση η οποία τελείωσε οριστικά το 1965 και κάλυψε το 90% της συνολικής εκτάσεως. Η προσπάθεια τους εκείνη, είναι ιδιαιτέρως αξιέπαινη αν αναλογιστεί κανείς τα πόσα προβλήματα είχε ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει ο αμπελουργός της εποχής, οικονομικά, τεχνικά, αναδασμού, εκλογής κατάλληλου στελέχους, προσαρμογής του στο μεσογείτικο έδαφος κλπ. Στην τέραστια εκείνη προσπάθεια, βοήθησαν σημαντικά και τα σύγχρονα, μηχανικά μέσα καλλιέργειας, τα οποία καθιερώθηκαν οριστικά το 1960.

Οι επόμενες δεκαετίες, έμελλε να αλλάξουν οριστικά το ριζικό αρκετών αγροτών της Παιανίας και του κάμπου. 41000 στρέμματα, απαλλοτριώνονται για την κατασκευή του Διεθνούς Αερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος». Οι ιδιοκτήτες τους, αμπελουργοί από την Παιανία, τα Σπάτα, το Κορωπί και το Μαρκόπουλο, δεν θα τα καλλιεργούσαν ποτέ ξανά.