Ο Ιερός Ναός της Του Χριστού Γεννήσεως Παιανίας και η μεγάλη του ιστορία

Μακρά, πλούσια και σημαντική η ιστορία της ενορίας της Του Χριστού Γεννήσεως Παιανίας.

Τις ιστορικές «ρίζες» του ιερού ενοριακού ναού, τις βρίσκουμε τα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας, το 1835, όπου στο Λιόπεσι, οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τους 700. Με το τέλος της σκλαβιάς, οι κάτοικοι που είχαν διαφύγει λόγων των συνθηκών, κυριαρχούνται από την ανάγκη να επιστρέψουν στην πατρογονική τους εστία. Το χωριό υποτυπωδώς οργανώνεται. Στις πρώτες έγνοιες, το βιός και η θρησκευτική λατρεία. Αρχίζει τότε να διαφαίνεται η ανάγκη για την ανέγερση ενός καινούργιου ναού, πιο κεντρικού και πιο ευρύχωρου. Ο μικρός ναός του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στο Καμάρθι, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει πια την άτυπη ενορία.

Έτσι, το ίδιο έτος, ξεκινά η ανέγερση του ναού της Χριστού Γεννήσεως. Με έξοδα λίγων κατοίκων (των πλουσιότερων) αλλά και από αθρόες δωρεές. Το οικόπεδο που σήμερα στεγάζεται ο ιερός ναός αλλά και τμήμα του 2ου Δημοτικού Σχολείου, αποκτήθηκαν από δωρεά του ζεύγους Δημητρίου-Πρεσβυτέρου και Αικατερίνης Μαργέτη. Αργότερα οι επίτροποι αγόρασαν και άλλα οικόπεδα για την επέκταση του περιβόλου. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί το εξής: Ο ναός προυπήρχε του σχολείου. Το σχολείο χτίστηκε γύρω στο 1860, πλάι στο ναό, με παραχώρηση μέρους του προαυλίου χώρου από την εκκλησία. Έτσι σχολείο και ναός, στον ίδιο αυλόγυρο, έρχονται έιναι σε άρρηκτη σχέση. Διαμορφώνουν και καλλιεργούν χαρακτήρες, διδάσκουν κάτω από την ίδια στέγη, με αποτέλεσμα να αναπτύσεται έντονα το θρησκευτικό αίσθημα. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1950, ο δάσκαλος Θανάσης Σιδέρης, δίδασκε το μάθημα της εκκλησιαστικής ιστορίας μέσα στο καθολικό της Χριστού Γέννησης!

Γύρω στο 1839 η ανέγερση είχε ολοκληρωθεί. Λίγο πρίν, το 1837, είχε οργανωθεί και η πρώτη μεταπελευθερωτική αυτοδιοίκηση. Ιδρύεται ο Δήμος Μυρινούντος αποτελούμενος από τα μεσογείτικα χωριά Κόκλα, Καρέλλα, Κάντζα, Παπαγγελάκη, Γιαλού, Χαρβάτι και Ντράφι με πρωτεύουσα το Λιόπεσι (1837-1842) και Δήμαρχο τον εγγράμματο προύχοντα της φάρας των Χουνταίων, Αναγνώστη Σταμάτη Γιώργα. Η Χριστού Γέννηση γίνεται η Μητρόπολη του νέου Δήμου. Το 1839 ο Γιώργας παραδίδει τη Δημαρχία στο φημισμένο οπλαρχηγό, Αναγνώστη Γιάννη Ντάβαρη. Ο θρησκευόμενος οπλαρχηγός και Δήμαρχος εκκλησιάζεται ανελιπώς στη Χριστού Γέννηση. Το σπίτι του άλλωστε, ήταν στα 150 μέτρα περίπου από το ναό. Με χριστιανική αγάπη, διακόνησε τη Χριστού Γέννηση, με όλη του την ψυχή και όταν μια χειμωνιάτικη ημέρα του Δεκέμβρη, το 1866, έφυγε από τη ζωή, η εξώδιος ακολουθία του εψάλη στη Χριστού Γέννηση παρουσία πλήθους κόσμου από την ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων.

Ο Οπλαρχηγός Γιάννης Ντάβαρης

Όλα τα μυστήρια από το 1847 και μετά τελούνται κανονικά στη Χριστού Γέννηση. Είναι ο καθεδρικός ναός του χωριού για τα 60 επόμενα χρόνια. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα ιερουργούν σε αυτόν ταπεινοί Λιοπεσιώτες, άνθρωποι της αγροτιάς. Γνώριζαν γραφή και ανάγνωση χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, συνήθως όμως τους διέκρινε η πνευματική ωριμότητα. Ο οφικιούχος οικονόμος π. Κωνσταντής Μιχαήλ Χούντας, που αναφέραμε στην αρχή, ο πρωτοπρεσβύτερος π. Φάνης Ηλίας Ντάβαρης, ο οφικιούχος π. Γιάννης Σιδέρης, ο π. Μιχάλης Παπασπύρου, ο π. Γιώργης Αποστόλου, ο π. Δημήτρης Μαργέτης, ο π. Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο π. Κώστας Παπαχαραλάμπους και άλλοι.

Ο ναός στην αρχική του μορφή ήταν λιθόχτιστος. Πέτρα και λάσπη από κοκκινόχωμα και σανό. Τρίκλιτος, βασιλικού ρυθμού, με δίρριχτη ξύλινη στέγη, κεραμοσκεπή και γυναικωνίτη. Στην πρόσοψη ήταν η χαμηλή είσοδος με δυο τετράγωνα παράθυρα δεξιά και αριστερά και στολίδια μοναδικά το βαρύ πέτρινο πρέκι της πόρτας, το θολωτό ψευδοπαράθυρο ψηλότερα με το μπόλικο περβάζι και τη ζωγραφιά της Γέννησης του Χριστού και πιο ψηλά στην κορυφή του αετώματος, το καμπαναριό με τον λαξεμένο μαρμάρινο σταυρό. Όλα ανέδυαν ένα θυμίαμα από δωρικό πατρώο μεγαλείο.

Στο εσωτερικό του ναού, τα κλίτη χωρίζονταν με δυο κιονοστοιχίες. Ήταν λείες μαρμάρινες κυλινδρικές κολόνες. Στα νεώτερα χρόνια επιχρίσθηκαν με μολυβρόχρωμη διακοσμητική ελαιοβαφή. Υπήρχε μερική αγιογράφηση στους τοίχους του καθολικού κοντά στο Ιερό και στους δυο χτιστούς πεσσούς, πλάι της Ωραίας Πύλης. Το ξύλινο τέμπλο, πέρα από κάποιες ξυλουργικές τονικές περιγραφές, ήταν ακόσμητο. Στην κατώτερη επιφάνεια του υπήρχε σειρά εικόνων με τους προφήτες και πάνω από το κεντρικό εικονοστάσιο, σειρά των Αποστόλων και των ελασσόνων Αγίων. Παραπάνω είχε τοποθετηθεί η σειρά Δωδεκάορτου και στην κορυφή το ξυλόγλυπτο σύμπλεγμα του σταυρού, των δρακόντων και των λυπητερών: H Παναγία οδυρόμενη και ο Απόστολος Ιωάννης. Αυτό το σύμπλεγμα μαζί με τα ξύλινα υπέρθυρα αετώματα των πλαινών βημόθυρων, είναι τα μοναδικά αριστοτεχνικά διακοσμημένα, μέρη του λιτού τέμπλου. Γενικότερα στο εσωτερικό της η παλαιά Χριστού Γέννηση, είχε δυτικό αγιογραφικό πνεύμα και έντονα δυτικά στοιχεία τόσο στην έκφραση, όσο και στη διακόσμηση.

Τα χρόνια περνούσαν και η Χριστού Γέννηση είχε ελλείψεις από πολλά στοιχειώδη και απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία της. Ένα θυμιατό, ένα σταυρό, ένα αρτοφόριο, ένα αναλόγιο, τρίποδες, μανουάλια, στασίδια, ένα πολυέλαιο κ.α. Όλα αυτά τα αποκτά σιγά - σιγά από διάφορες δωρεές των ευσεβών κατοίκων. Έτσι, με επίμονες αποταμιεύσεις και με στερήσεις του ξώμαχου λαού του Λιοπεσίου, προχωρούσε το ναΐκό έργο. Εδώ πρέπει να τονίσουμε το εξής: οι μεταποιητικές επαγγελματικές δραστηριότητες και το εμπόριο ήταν άγνωστα για τους κατοίκους του χωριού. Η αβέβαιη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή δεν αφηνε περιθώριο για ιδιαίτερο πλούτο. Παρόλες τις δυσκολίες, οι επίτροποι κάθε θητείας της Χριστού Γέννησης είχαν καταφέρει και είχαν συγκεντρώσει το σοβαρό για την εποχή εκείνη ποσό των 30.000 δραχμών και το είχαν καταθέσει για λογαριασμό της εκκλησίας στην Εθνική τράπεζα.

Όταν το 1900 έγινε σκέψη για ανέγερση νέου Μητροπολιτικού Ναού, δημιουργήθηκε πρόβλημα ως προς την εξεύρεση χρημάτων. Οι ευσεβείς κάτοικοι προθυμοποιήθηκαν να συνεισφέρουν, αλλά από την πρώτη στιγμή έγινε φανερό ότι η αποπεράτωση του έργου ήταν πολύ δύσκολη. Η οικονομική κατάσταση και ο αριθμός των οικογενειών δεν ήταν αρκετά για να καλύψουν το υπολογιζόμενο ύψος της δαπάνης. Η σκέψη στράφηκε τότε στο αποθεματικό του ναού της Χριστού Γεννήσεως που είχε κατατεθεί στην Εθνική τράπεζα. Αντίθετοι με αυτή την κίνηση ήταν κυρίως οι απόγονοι των κτητόρων και οι επίτροποι της ενορίας Γεννήσεως Χριστού, οι οποίοι γνώριζαν πολύ καλά οτι οι πρόγονοί τους έχτισαν το ναό με ποικίλες και τεράστιες δυσκολίες για την εποχή εκείνη. Αντέδρασαν λοιπόν με την δικαιολογία ότι τα χρήματα αυτά έπρεπε να τα χρησιμοποιήσουν για την επισκευή του ναού, λόγω του ότι αυτός είχε υποστεί αρκετές ζημιές.

1964. Ξεκινούν οι εργασίες κατασκευής
του νέου ενοριακού ναού

Τελικώς τα χρήματα δίνονται, με την υπόσχεση πως με το πέρασμα των χρόνων, ο νέος ναός θα συντηρούσε τον παλιό και έτσι το 1901, η Χριστού Γέννηση, χρηματοδοτεί την ανέγερση του ναού της Ζωοδόχου Πηγής και η ίδια μεταβάλεται σε παρεκκλήσιο της νέας πια Μητρόπολης.

Η νέα ενορία της Χριστού Γέννησης, ιδρύεται ξανά στις 8 Ιανουαρίου του 1962. Πρώτος ενοριακός ιερέας, διορίζεται ο δραστήριος π. Ευάγγελος Κροντήρης που ήταν και Πρόεδρος του πρώτου εκκλησιαστικού συμβουλίου. Το 1963 ο ναός της Χριστού Γέννησης μετρά μόλις δεκατρείς δεκαετίες ζωής και είναι ήδη πολύ «γερασμένος». Δεν είχε συντηρηθεί ποτέ, παρά τις υποσχέσεις όταν χρηματοδότησε τον νέο Μητροπολιτικό Ναό. Η ξύλινη στέγη τρίζει από χρόνια. Τα ετοιμόροπα ντουβάρια προδίδουν τη φθορά της κοκκινολάσπης και του κουρασανίου. Οι εκτιμήσεις των ειδικών ήταν απογοητευτικές. Έτσι στα τέλη του 1963 ξεκινούν διαδικασίες κατεδάφισης που ολοκληρώνονται το καλοκαίρι του 1964. Σε όλο αυτό το διάστημα, τα οστά και το ιερό της Αγίας Τράπεζας, φυλάσσονται στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής εως ότου χτιστεί ο νέος ναός.

o π. Ευάγγελος Κροντήρης

Πάνω στα θεμέλια της παλιάς Χριστού Γέννησης, οικοδομείται η νέα, η οποία παίρνει ξανά τη ζωντάνια που ιστορικά της πρέπει. Στις 4 Αυγούστου 1964 μπήκε ο θεμέλιος λίθος για το νέο ενοριακό ναό γεννήσεώς Χριστού στη θέση του ομώνυμου ετοιμόρροπου παλιού παρεκκλησίου από τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιάκωβο. Ο ναος καθηγιάσθει και πάλι από τον Αρχιεπίσκοπο στις 21 Ιανουαρίου 1968. Το έργο της αγιογραφήσης ξεκίνησε στις 4 Νοεμβρίου 1970 και το ανέλαβε ο αγιογράφος Πέτρος Βαμβούλης, μαθητής του Φώτη Κόντογλου και εκτελεστής κλασσικής βυζαντινής αγιογραφίας.

Αναμνηστική φωτογραφία
Κατηχητικού Σχολείου την δεκαετία του 60
στον Ιερό Ναό Χριστού Γεννήσεως Παιανίας

Το 1974 δημιουργείται η νέα Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής και πρώτος μητροπολίτης εκλέγεται ο κ.κ. Αγαθόνικος, με την ευλογία του οποίου, συνεχίζονται κανονικά όλες οι εργασίες. 24 Απριλίου του 1979 αποπερατώνεται η κατασκευή του κωδωνοστασίου και συνεχίζεται η αγιογράφηση και ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού, εργασίες οι οποίες τελείωσαν στις 30 Ιουνίου 1995. Εν συνεχεία διαμορφώνεται και ο εξωτερικός περίβολος και το όλο έργο παραδίδεται ολοκληρωμένο στις 30 Ιουνίου 1995. Το συνολικό κόστος ανέρχεται στα 272.470.000 δραχμές, για τη συγκέντρωση του οποίου βοήθησαν λαχειοφόρες αγορές, έρανοι και δωρεές των κατοίκων της πόλης της Παιανίας.

Ο σημερινός ναός, είναι βασιλικού ρυθμού, τρίκλιτος. Το δεξι κλίτος, οδηγεί δια της δεξιάς εισόδου στην οποία δεσπόζει ο αρχάγγελος Γαβριήλ, στο ιερό, που είναι διαμορφωμένο με προσκομιδή και Αγία τράπεζα αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη το Ρώσο. Το αριστερό κλίτος το οποίο προστατεύει ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, είναι αφιερωμένο στον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Τα δύο αυτά κλίτη εγκαινιάστηκαν το 2003. Στην τελετή ιερούργησε ένας επιφανής ιεράρχης, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Διαυλείας κ. Δαμασκηνός, παρουσία τοπικών αρχών και πλήθος κόσμου.

Ο Ιερός Ναός στη σημερινή του μορφή

Παραπλεύρως του ναού, στεγάζεται το ιστορικό και εκκλησιαστικό μουσείο της Χριστού Γεννήσεως, στο οποίο εκτίθενται σημαντικά εκκλησιαστικά κειμήλια του 19ου αιώνα και διάφορα άλλα από τον παλαιό ναό, καθώς και πλούσιο ιστορικό φωτογραφικό υλικό. Διαβάστε περισσότερα για αυτό πατώντας ΕΔΩ

Στη νέα Χριστού Γέννηση, εκτός από τον π. Ευάγγελο Κροντήρη και τον π. Χαράλαμπο Υφαντή, ιερούργησαν αρκετοί ιερείς τους οποίους διέκρινε η πνευματική ωριμότητα και το ήθος. Ο π. Θεόδωρος, ο π. Μιχάλης Νικολογιάννης ως διάκονος στη δεκαετία του 1980, (σήμερα προιστάμενος στον Μητροπολιτικό Ναό Ζωοδόχου Πηγής), ο π. Άγγελος Πουλάκης ως διάκονος και ως ιερέας (σήμερα προιστάμενος στον ενοριακό ναό των Αγίων Αναργύρων και οφικιούχος), ο π. Ιωάννης Μυκονιάτης, ο π. Ανάργυρος Καψάλης, ο π. Αριστείδης. Σημερινός προϊστάμενος του ναού είναι ο π. Νικόλαος Καπνιάς.

Εκτός από τους ιερείς, σπουδαίοι ψάλτες διετέλεσαν στο ναό αυτό, γνώστες της εκκλησιαστικής Βυζαντινής μουσικής, όπως: Κωνσταντίνος Λεβαντής, π. Μιχαήλ Νικολογιάννης (ως λαικός-μαθητής του κ. Λεβαντή), Αργυρός Βασίλειος, Σοφοκλής Γρηγοριάδης.

Ο ενοριακός ναός της Γεννήσεως Χριστού Παιανίας, εορτάζει επίσημα κάθε χρόνο στις 26 Δεκεμβρίου όπου την ημέρα αυτή τελείται αρχιερατική θεία λειτουργία από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής και μετά το τέλος της, γίνεται λιτάνευση της ιεράς εικόνας στην πόλη, με την παρουσία του Δήμου, του κλήρου και των κατοίκων της Παιανίας. Αξιοσημείωτη η παρουσία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, κ.κ. Χριστοδούλου, ως Ιερολειτουργού, στη Χριστού Γέννηση, στις 26 Δεκεμβρίου 1999.

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών & Πάσης Ελλάδος
κυρός Χριστόδουλος προεξάρχων της περιφοράς της εικόνας
στις 26 Δεκεμβρίου του 1999 στην Χριστού Γέννηση.