Η Αγία Τριάδα στην Παιανία

Αύριο, Δευτέρα, ημέρα που σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο, εορτάζεται το ομοούσιο του Πατρός και του Υιού, Άγιο Πνεύμα, πανηγυρίζει το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος, στο λόφο της περιοχής της Επισκοπής στην Παιανία.

Διάφορα ευρήματα (χρυσά νομίσματα-κωνσταντινάτα, πιθάρια, κλπ) στην ευρύτερη περιοχή συνηγορούν στο ότι η περιοχή της Επισκοπής ήκμαζε, με το ίδιο όνομα, από τους βυζαντινούς χρόνους (πιθανά από τον 7ο-8ο αιώνα) και διατηρήθηκε τουλάχιστον μέχρι το 10ο-11ο αιώνα. Το όνομα της προήλθε πιθανά από το γεγονός ότι αποτελούσε επισκοπική έδρα. Κατά την παράδοση ο πρώτος κτήτορας του ναΐσκου της Αγίας Τριάδος, ήταν δεσπότης και έμενε στην Επισκοπή. Μέσα στην εκκλησία υπήρχε τάφος που κατεστράφη μετά από ανασκαφές αγνώστων για ανεύρεση θησαυρών. Όταν ό τόπος ερημώθηκε, πολλές αφηγήσεις και αναφορές συμφωνούν ότι τα χτισίματα ή την επίβλεψη ανέλαβαν πρόγονοι κάποιας οικογένειας με το επώνυμο «Σιδέρης».

Το εκκλησάκι ανήκει στη μεσοβυζαντινή περίοδο, 12ο – 13ο αιώνα, και είναι μονόχωρος σταυροειδής ναός, διαστάσεων 5.30 x 7.60 μ., με κυλινδρικό τρούλλο και ημικυκλική αψίδα ιερού. Η αλλοιωμένη μορφή της εκκλησίας δείχνει ότι ο ναός έχει υποστεί πολλές νεώτερες επεμβάσεις και προσθήκες. Οι δύο είσοδοι (δυτική και νότια) οδηγούν στο νάρθηκα (πρόναο) που είναι μεταγενέστερος του κυρίως ναού. Η τοιχοδομία του μνημείου είναι πρόχειρη αργολιθοδομή. Η μορφή του τρούλλου, η ημικυκλική αψίδα, η έλλειψη κανονικότητος και άλλα στοιχεία τοποθετούν το κτίσμα σε μια ενότητα λαϊκότροπων έργων του 13ου αιώνα.

Ο εσωτερικός χώρος αποτελείται από το νάρθηκα και τον κυρίως ναό. Ο νάρθηκας είναι καμαροσκέπαστος. Στο δάπεδο του είναι στρωμένο με ορθογώνιες ή τετράγωνες πλάκες και με μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα που είναι ίσως κάλυμμα από σαρκοφάγο. Η ενιαία κάμαρα του κυρίως ναού διακόπτεται από ένα ορθογώνιο στη θέση του τρούλλου για τη στήριξη του. Το τέμπλο είναι κτιστό με κακής ποιότητος νεωτερικές τοιχογραφίες, ενώ μια από αυτές, ο Άγιος Δημήτριος ανήκει στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στο ημισφαίριο του τρούλλου με δυσκολία διακρίνεται η μορφή του Παντοκράτορα με φωτοστέφανο του 12ου αιώνος, στον ίδιο τύπο με εκείνο του Αγίου Νικολάου Χαλιδούς, πράγμα που υποδηλώνει την ύπαρξη καλλιτεχνικού εργαστηρίου στην απομακρυσμένη αυτή βυζαντινή επαρχία.

Η ειδυλλιακή θέση του ξωκλησιού, πάνω από την κατοικημένη περιοχή, στην κορυφή του λόφου, κάτω από τους πρόποδες του Υμηττού που δεσπόζει προς τα δυτικά και η λαϊκή αρχιτεκτονική του, το κάνουν ιδιαίτερα ελκυστικό. Παρά τις πολλές νεώτερες και λαϊκότροπες ακανόνιστες επεμβάσεις το εκκλησάκι σα σύνολο αναδύει πλαστικότητα και ομορφιά. Βρίσκεται σε ένα περιμαντρωμένο περίβολο, ενώ εξωτερικά του περιβόλου υπάρχει αίθουσα η οποία στεγάζει τις πολιτιστικές εκδηλώσεις του Επιμορφωτικού-Εκπολιτιστικού-Εξωραϊστικού Συλλόγου Αγίας Τριάδος Παιανίας.

Το εξωκλήσι είναι κλειστό αλλά ο περίβολος είναι προσβάσιμος στους επισκέπτες. Ανήκει στην ενορία της Ζωοδόχου Πηγής.