Το Κρυφό Σχολειό: Σωστό πνευματικό εργαστήρι

Πόσο όμορφος πίνακας! Είναι του μεγάλου ζωγράφου μας, του Νικολάου Γύζη. Τον ολοκλήρωσε το 1886. Πάντοτε με γαλήνευε όταν τον κοιτούσα.. Μέσα στο Κρυφό Σχολειό, τα σκλαβωμένα Ελληνόπουλα, μαθαίνουν από τον παπα-δάσκαλο την πρώτη γραφή κι ανάγνωση. Ακούνε για την αγάπη Του Θεού και για την δοξασμένη ελληνική ιστορία. Πέφτει έτσι πλούσιος ο σπόρος στις εύφορες ψυχές. Σε λίγα χρόνια, αυτά τα μικρά μαθητούδια, παλληκάρια πια, ήταν έτοιμα να δώσουν και την ζωή τους στους αγώνες υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Έτσι μορφώνονταν στα πρώιμα χρόνια της σκλαβιάς τα Ελληνόπουλα.

Όταν τον 17ο πλέον αιώνα και όχι νωρίτερα όπως υποστηρίζουν ορισμένοι αρνητές της ιστορίας, ύστερα από επίμονες προσπάθειες των σκλαβωμένων Ελλήνων, δόθηκε η άδεια από τον κατακτητή να λειτουργήσουν ελληνικά σχολεία, τότε σε πόλεις και χωριά ιδρύονται σχολές για μεγάλα και μικρότερα παιδιά. Ζαγορά, Μακρυνίτσα, Δημητσάνα, Ευρυτανία, Θήρα και αλλού, ξακουστοί διδάσκαλοι του Γένους, ενδυναμώνουν τους νέους στην Πίστη, στην Φιλοπατρία, στην Αρετή, στον Ηρωισμό. Έτσι, απ' αυτές τις σχολές, αποφοίτησαν Πατριάρχες, μεγάλοι αγωνιστές, ευεργέτες.

Το Κρυφό Σχολειό κι αργότερα οι Ελληνικές Σχολές, έγιναν για το Έθνος μας σωστά πνευματικά εργαστήρια. Μέσα τους, έφεγγε το φως της ελπίδας. Θέριευε η αγάπη στον Θεό και στην Πατρίδα. Εκεί μέσα ετοιμάστηκαν αθόρυβα κι υπομονετικά οι ψυχές των νέων για τον μεγάλο ξεσηκωμό.