«Η Σμύρνη Μάνα καίγεται, καίγεται κι η καρδιά μας»

Ήταν 13 Σεπτεμβρίου όταν πρωτοξέσπασε η πυρκαγιά στην αρμένικη συνοικία. Τότε που οι τούρκοι ανατίναξαν τον ναό του Αγίου Νικολάου, μαζί με πλήθος γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει εκεί. Γιγάντιες φλόγες ξεπετάχτηκαν τότε παντού και τύλιξαν τα περιλουσμένα με βενζίνη από το χέρι του εχθρού σπίτια. Θεόρατοι καπνοί μαύρισαν τον ουρανό.

Τρέχαν στους δρόμους οι Έλληνες ουρλιάζοντας, πετούσαν σαν τα σκιασμένα πουλιά. Ποτάμι που ξεχύθηκε το ανθρωπολόι των προγόνων μας, κυλά κατά την προκυμαία, με την ελπίδα να σωθεί στη θάλασσα.

Παντού σκηνές τρόμου, φονικά, εξευτελισμοί ανείπωτοι. Αλίμονο στους γέρους και στα μικρά παιδιά, αλίμονο στις εγκυμονούσες, αλίμονο στα νέα κορίτσια!

Φτάνουν στην παραλία κι εκεί άλλος πανικός, καινούργια οδύνη. Πίσω η φωτιά, μπροστά η θάλασσα και πουθενά τα καράβια. Τα αγκυροβολημένα «συμμαχικά» δεν δέχονται. Κόβουν χέρια, ρίχνουν βραστό νερό, γκρεμίζουν στην θάλασσα όσους επιχειρούν ν' ανέβουν πάνω τους.

Κι όταν φτάσαν τα ελληνικά καράβια ποιος να πρωτομπεί; Ποιος να πρωτοχωρέσει; Ποδοπατιούνται, σπρώχνονται, λιποθυμούν.

Ώρες φρικτές. Ώρες που ο ζωντανός μακαρίζει τον πεθαμένο. «Κι η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες».

Όσοι γλύτωσαν, μεταξύ αυτών και η πρόγιαγιά μου Σοφία με την μητέρα της (ο πατέρας της χάθηκε στην θάλασσα) φτάνουν με γόνατα παραλελυμένα, με καρδιές ματωμένες, παγωμένοι, πεινασμένοι σε χώμα ελληνικό. Διασπείρονται σταδιακά σ' όλα τα μέρη της Ελλάδας. Συναρμολογούν τα θλιβερά απομεινάρια της πρώτης τους ζωής και ρίχνονται στην βιοπάλη με τα ιερά τους αγκαλιά και τον Σταυρό στο χέρι.

Και πρόκοψαν κι ευλογήθηκαν τα στερνά τους, σαν τον Ιώβ, πιο πολύ απ' τα πρώτα.

Έκτοτε το ιερό θησαύρισμα πάει από γιαγιά σε εγγονή κι όσα μάτια μένουν ακόμη ανοιχτά, ώσπου να κλείσουν κι αυτά, θα βλέπουν μπροστά τους όσα διαδραματίστηκαν και η πικρή γεύση του άδικου θα επικρατεί πάντοτε στο στόμα.

Σ' εμάς απόμενει το ιερό καθήκον, να διατηρήσουμε άσβεστη τη μνήμη, ακοίμητο το καντήλι για όσους χάθηκαν και να αντισταθούμε σθεναρά σ' όλους όσους, έσωθεν και έξωθεν, επιδιώκουν τη λήθη και τη διαστρέβλωση των γεγονότων.